هرجایی که پای محصول و مشتری وسط باشد، سروکلهٔ بازاریابی هم پیدا میشود؛ حالا محصول میخواهد کالای فیزیکی باشد یا یک ایده. طبق تعریف بازاریابی، ما قرار است نیازهای بازار هدف را شناسایی و بهشکلی سودآور، آنها را رفع کنیم.
در آموزش بازاریابی به زبان ساده، قرار است با یکدیگر گامبهگام پیش برویم تا در آخر کار، برای شروع بازاریابی یا ورود به بازار کار مرتبط با این حوزه آماده شوید. بیایید شروع کنیم!
فهرست مطالب
بخش اول: آشنایی با اصول بازاریابی
فرایند بازاریابی از نظر فیلیپ کاتلر شامل ۵ مرحله است که هر مرحله یکی از اصول بازاریابی را میسازد. تصویر زیر خلاصۀ راهی را که باید بروید، نشان میدهد:
در بازاریابی در نهایت همهٔ تلاش ما برای ایجاد روابط سودآور و رضایت مشتری است تا بتوانیم پس از جذب مشتری همچنان از او ارزش بگیریم.
اینجا مشتری در مرکز قرار میگیرد و همۀ فعالیتها حول محور او شکل میگیرد. در مرحلۀ اول باید نیاز مصرفکننده و بازار را بشناسیم تا بر اساس آن، پیشنهاد خود برای رفع آن نیاز که محصول یا خدمت ماست، طراحی و عرضه کنیم. نکتۀ مهم این است که ما باید بهدنبال نیازهایی باشیم که مصرفکننده قدرت برطرفکردن آن را داشته باشد. به این نیاز، تقاضا میگوییم.
تحقیقات بازار و جمعآوری داده توسط نرمافزارهایی مثل نرمافزار CRM کمک میکند کمک میکند مصرفکننده و بازار را بهخوبی بشناسیم.
در مرحلۀ بعدی، بر اساس هدف خود که ایجاد ارزش برای مشتری است، استراتژی بازاریابی را میچینیم. اول باید ببینیم در بازار محصول یا خدمت ما چه گروههایی از مشتریان وجود دارد (بخشبندی بازار) و بعد یک یا چند گروه را انتخاب کنیم که نهتنها ما برای آنها مناسب باشیم، بلکه آنها برای ما سودآورترین بخش باشند (هدفگیری).
بعد از آن با ایجاد مزیت رقابتی پیشنهاد خود به بازار را از رقبا متمایز کنیم و کاری کنیم که جایگاهی ویژه در ذهن مشتری پیدا کنیم.
حالا وارد مرحلۀ سوم میشویم: ایجاد برنامۀ بازاریابی یکپارچه. برنامۀ بازاریابی شامل ۴ عنصر است که به آن آمیختۀ بازاریابی گفته میشود.
- محصول
چه چیزی به بازار عرضه میکنیم؟ چه ویژگیهایی دارد؟ تنوع دارد؟ بستهبندی آن چطور است؟ نام محصول (برند) چیست؟
- قیمت
بر اساس استراتژی قیمت گذاری خود، قیمتی روی محصول بگذاریم که هم مطابق انتظار مشتری باشد و هم هزینههای تولید و بازاریابی را تأمین کند. البته موارد دیگر مثل فروش اعتباری، تخفیف و… هم در این بخش مشخص میشود.
- مکان
محصول خود را کجا و از چه طریقی قرار است عرضه کنیم؟ مثلاً در تهران بهصورت حضوری و تلفنی با محدودهٔ پوشش تا کرج.
- ترویج
فعالیتهایی که انجام میدهیم تا مخاطب محصول ما و مزایای آن را بشناسد؛ از تبلیغات گرفته تا روابطعمومی.
تمام این فعالیتها در نهایت به ایجاد رابطهای سودآور با مشتری میرسند. در این مسیر، کاری میکنیم مشتری متوجه شود فایدهٔ ما برای او از هزینهای که بهازای استفاده از محصول و خدمت ما میکند، بیشتر است.
پس از آن، تلاش میکنیم به روشهای مختلف ارزش بیشتری از مشتری جذبشده بگیریم؛ مثل بیشفروشی (فروش محصول گرانتر و باکیفیتتر که فایدهٔ بیشتری برای مشتری دارد) و فروش مکمل (فروش محصولی مشابه در کنار محصولی که خریده است).
به زبان سادهتر، ما کاری میکنیم مشتری آنقدر برگردد و خرید کند تا به یک مشتری وفادار تبدیل شود؛ کسی که در هر شرایطی، ما انتخاب او باشیم.
این خلاصهای از ۵ اصل بازاریابی بود. در مقالۀ «مهمترین اصول بازاریابی چیست؟ آموزش اصول بازاریابی از نگاه کاتلر» با جزئیات بیشتری، این ۵ اصل را بررسی کردهایم و توصیه میکنیم حتماً آن را مطالعه کنید.
در این دورهٔ ۴ ساعته با کمک اساتید باتجربه یاد میگیرید چطور بنر، ویدیو و متن تبلیغاتی عالی و موثر را خودتان آماده کنید تا بازدهی تبلیغات را چند برابر کنید!
مشاهده دورهبخش دوم: چیدن استراتژی بازاریابی
بخش دوم از آموزش بازاریابی این است که استراتژی خود را بچینیم. استراتژی بازاریابی برنامۀ عملی ما برای تبدیلکردن مصرفکننده به مشتری است و اصل و اساس آن بر ارزش پیشنهادی برند استوار است؛ منافع واضحی که یک کسبوکار با محصول یا خدمت خود به مشتری عرضه میکند.
در بخش قبل از مفهوم آمیختۀ بازاریابی گفتیم که بخشی از استراتژی است؛ ولی همۀ آن نیست. برای ساخت استراتژی باید چند چیز دیگر را هم تعیین کنیم:
- هدف اصلی چیست؟
میخواهید مشتریان راغب بیشتری جذب کنید، آگاهی برند را افزایش دهید یا بیشتر بفروشید؟
نکته: استراتژی کلی بازاریابی شما، اهداف اصلی کسبوکار را مشخص میکند که به چند استراتژی و کمپین کوچکتر تقسیم میشود. ممکن است در ابتدای کار، هدف و اولویت اول شما، افزایش آگاهی از بازار باشد و شاید هم بخواهید با فروش بیشتر، جریان درآمدی برای ادامهٔ فعالیت ایجاد کنید.
با این حال، در کل قرار است یک جایگاه مشخص در ذهن بازار هدف اشغال کنید و تمام فعالیتهای جزئی در راستای رسیدن به این جایگاه است.
- پیام شما چیست؟
پیام باید شامل منافع محصول یا خدمت شما باشد و بیان کند چرا شما تنها کسبوکاری هستید که این منافع را دارد.
- بودجۀ شما چقدر است؟
رساندن پیام به مخاطب هدف هزینهبردار است و باید بدانید چقدر توانایی دارید!
- کانال بازاریابی شما کدام است؟
مثلاً پستهای بلاگ، شبکههای اجتماعی، رویدادها یا تبلیغات محیطی؟
- چطور میخواهید عملکرد خود را بسنجید؟
هیچ استراتژی خوبی بدون اندازهگیری مداوم عملکرد خود، موفق نمیشود. شاخصهای خود را تعیین کنید و میزان موفقیت خود را زیر نظر داشته باشید.
اینجا آشنایی با ۲ مفهوم یعنی مدل STP و ماتریس SWOT به شما کمک میکند تا حدود زیادی به پرسشهای بالا پاسخ درستی دهید و در نهایت، برنامه و استراتژی خوبی بنویسید.
مدل STP
نام این مدل خلاصۀ ۳ گام اصلی بازاریابی است:
- بخشبندی (Segmentation)
- هدفگیری (Targeting)
- جایگاهیابی (Positioning)
اول، بازار را که شامل افرادی با نیازها و خواستههای مشابه است، بر اساس چند معیار بخشبندی میکنیم؛ برای مثال، منطقۀ جغرافیایی، تحصیلات و رفتار.
بعد، بخشهایی را که جذابترند و متناسب با اهداف کسبوکار هستند، بهعنوان بازار هدف انتخاب میکنیم.
حالا برمبنای بازار هدفی که انتخاب کردهایم، یک پیشنهاد اختصاصی طراحی میکنیم که در ذهن مخاطب جایگاهی ویژه پیدا کنیم.
پیش از این، مدل بازاریابی STP را بهطور کامل و بر اساس کتاب مدیریت بازاریابی فیلیپ کاتلر توضیح دادهایم. مقالهٔ «مدل بازاریابی STP چیست؟ (تضمین موفقیت و سودآوری)» را مطالعه کنید.
برای چیدن استراتژی، شناخت موقعیت و شرایط کسبوکار و بازار هم بسیار کمککننده است که ماتریس سوات امکان آن را فراهم میکند.
ماتریس سوات SWOT
در ماتریس سوات نقاط قوت (Strength)، نقاط ضعف (Weakness)، فرصتها (Opportunities) و تهدیدهای (Threats) کسبوکار را میشناسیم و با توجه به ماتریسی که آماده کردیم، میتوانیم ۴ نوع استراتژی برای خودمان بچینیم:
- استراتژی SO، تهاجمی
در این استراتژی با تکیه بر نقاط قوت خود، از فرصتهای موجود استفاده میکنیم تا به سود بیشتری برسیم و رشد کنیم.
- استراتژی ST، رقابتی
این استراتژی از نقاط قوت کسبوکار استفاده میکند تا اثر تهدیدها را کم کند.
- استراتژی WO، محافظهکارانه
در این استراتژی فرصتها را غنیمت میشماریم تا نقاط ضعف خود را بهبود دهیم.
- استراتژی WT، تدافعی
این بار با دوریکردن از تهدیدها، میخواهید نقاط ضعف را کاهش دهید.
به نمونهٔ زیر نگاه کنید:
ما ماتریس SWOT را با جزئیات و همراه با کلی مثال و نمونه ماتریس، در مقالهٔ «ماتریس سوات چیست و چه کاربردی دارد؟» بررسی کردهایم؛ حتماً آن را مطالعه کنید.
این بخش خلاصهای از نحوهٔ چیدن استراتژی بازاریابی بود؛ ولی پیشنهاد ما این است در ادامه مقالهٔ «منظور از استراتژی بازاریابی چیست و چطور بهترین استراتژی را بچینیم؟» را مطالعه کنید.
برویم سراغ بخش سوم آموزش بازاریابی!
بخش سوم: آشنایی با ابزارهای بازاریابی
بخش سوم آموزش بازاریابی به زبان ساده ما شامل آشنایی با چند ابزار مهم است؛ چراکه شما برای پیادهسازی و عملیکردن ایدهها و برنامههای خود به ابزارها نیاز دارید.
یکتانت، ابزار تبلیغات آنلاین
ما در یکتانت امکان تبلیغات کلیکی در سایتهای پربازدید و همچنین اپلیکشنهای محبوب را فراهم کردهایم. برای دستیابی به اهداف مختلف بازاریابی مثل افزایش آگاهی از برند، جذب لید، افزایش فروش و… میتوانید کمپینهای مختلف را انتخاب کنید.
با خواندن مقالهٔ «یکتانت چیست و چطور از آن استفاده کنیم؟»، اولین گام را برای ورود به دنیای جذاب تبلیغات آنلاین بردارید.
هاباسپات، ابزار مدیریت ارتباط با مشتری
نرمافزار CRM هاباسپات کاملاً رایگان است و کمک میکند خیلی ساده لیدها را به تیم فروش منتقل کنید و دادههای مشتریان را بهصورت هوشمند ثبت و ضبط کنید تا بدانید هر مشتری در چه مرحلهای از قیف بازاریابی است و کی و چگونه باید به سراغ او بروید.
گوگل کیورد پلنر، ابزار تحقیق کلمات کلیدی
این ابزار رایگان گوگل کمک میکند
- لیست کلمههای کلیدی خود را تهیه کنید
- میزان جستوجوی هر کلمۀ کلیدی را ببینید
- رقبا را رصد کنید
البته کاربرد اصلی کیورد پلنر، آمادهکردن لیست کلمات کلیدی برای تبلیغات در گوگل است. پیشنهاد میکنیم مقالهٔ «آموزش جامع و کامل گوگل کیورد پلنر بهصورت تصویری» را مطالعه کنید.
Similarweb، ابزار جمعآوری و آنالیز داده
با این ابزار، میتوانید دادههای سایت خود و رقبا زیر نظر بگیرید.
برای مثال، تعداد بازدید ماهانه، تعداد بازدیدکنندگان منحصربهفرد، تفکیک بازدیدکنندگان بر اساس دستگاه و مکان، ترافیک ورودی از شبکههای اجتماعی.
هاتجر، ابزار آنالیز داده و رفتار کاربران
این ابزار تمام رفتار کاربر را از لحظهٔ ورود به سایت زیر نظر میگیرد و دادههای آن را در قالب نقشههای حرارتی و ویدئوهای ضبطشده در اختیار شما میگذارد. از طرفی، امکان گرفتن بازخورد را برای شما سادهتر میکند.
بهطور کلی، هاتجر برای بهینهسازی نرخ تبدیل صفحههای سایت یکی از بهترین ابزارهاست. برای شروع، مقالهٔ «هاتجر چیست + آموزش هاتجر به زبان ساده» را مطالعه کنید.
جریان، ابزار تبلیغات در شبکههای اجتماعی
جریان به ۲ صورت تبلیغات گسترده و تبلیغات اینفلوئنسری در اینستاگرام تبلیغ انجام میدهد. علاوه بر اینکه ارتباط با اینفلوئنسرها با جریان برای شما راحت میشوید، میتوانید نرخ تعامل و عملکرد آنها را همراه با تعرفه ببینید و بهترینها را انتخاب کنید.
وردپرس، ابزار طراحی سایت و مدیریت محتوا بدون نیاز به دانش کدنویسی
وردپرس یکی از پرکاربردترین و رایجترین سیستمهای مدیریت محتوا (CMS) است که به شما اجازه میدهد هر نوع سایتی – از فروشگاهی گرفته تا شخصی – را بدون نیاز به دانش کدنویسی بسازید و خیلی راحت محتواهای خود را در اختیار مخاطبان بگذارید.
برای شروع، مقالهٔ «وردپرس چیست و چرا باید از آن استفاده کنیم؟» را بخوانید.
Canva، ابزار تولید محتوای تصویری
کانوا پر از قالبهای متنوع است که برای هر کاربردی میتوانید از آن استفاده کنید؛ از تصاویر شبکههای اجتماعی مختلف گرفته تا رزومه، کارت ویزیت و لوگو. البته همۀ قالبهای آن رایگان نیست.
Awario، ابزار سوشاللیسنینگ
این ابزار کمک میکند هر جای دنیای آنلاین نامی از شما برده شد، باخبر شوید. نتایج را میتوانید دستهبندی کنید و از آن گزارش بگیرید. این ابزار فقط برای ۷ روز رایگان است.
نجوا، ابزار ریتنشن مارکتینگ
این ابزار از ۳ طریق پیامک، ایمیل و پوشنوتیفیکیشن ارتباط برند و مشتری را حفظ میکند. نجوا رابط کاربری سادهای دارد و امکان دستهبندی مخاطبان و گزارشگیری را میدهد.
توضیحات کاملتر و ابزارهای بیشتر را در مقالۀ «بهترین ابزارهای بازاریابی دیجیتال ایرانی و خارجی [کاملترین لیست]» بخوانید.
بیلیموب، زیرساخت هوشمندسازی بیلبوردها
یکی از آن ابزارهای ایرانی بازاریابی هوشمند است که به شما کمک میکند تبلیغات بیلبوردی نوین و هوشمند را تجربه کنید. بیلیموب از هوش مصنوعی استفاده میکند تا بتوانید نهتنها گزارشی از تعداد عابرها، وسایل نقیله و… داشته باشید، بلکه اطلاعات را بر اساس سلیقه و علایق کاربران نمایش دهید.
دیگر وقت بخش آخر آموزش مارکتینگ است و پس از آن هم به بررسی روشهای یادگیری میپردازیم.
با ایبوکهای یکتانت، از تولید محتوای حرفهای تا تبلیغات در گوگل را رایگان یاد بگیرید!
دانلود رایگانبخش چهارم: انواع بازاریابی
بهطور کلی، میتوان گفت ۲ نوع بازاریابی داریم: سنتی و دیجیتال. بازاریابی سنتی به روشهای قدیمی گفته میشود که از ابزارهای دیجیتال استفاده نمیکنند؛ مثل تبلیغات محیطی برای آگاهسازی.
با این حال، در بازاریابی دیجیتال ما به سراغ کانالهایی میرویم که معمولاً بر پایهٔ اینترنت کار میکنند؛ مثل تبلیغات در گوگل برای فروش بیشتر.
تفاوت اصلی بازاریابی دیجیتال با سنتی در استفاده از دادهها برای هدفمندکردن فعالیتهای بازاریابی است؛ دادههایی که با کمک ابزارها جمعآوری میکنید تا دقیقاً برای کسی خرج کنید که مشتری شماست یا به شما علاقه دارد.
ولی آیا به این معناست که باید قید روشهای سنتی را بزنیم؟ خیر، سبد شما باید شامل هر دو نوع بازاریابی باشد.
برای مثال، کسبوکارهایی که بودجهٔ کمی دارند، میتوانند به سراغ تراکت، کارت ویزیت، هدایای ارزانقیمت مثل خودکار، تبلیغات پیامکی و تبلیغات همسان هدفمند بروند. در کنار آن، از ایمیل مارکتینگ و بازاریابی پیامکی برای حفظ مشتریان خود بهره ببرند.
برای آشنایی کامل با انواع بازاریابی مثل بازاریابی B2B و بازاریابی B2C، مقالهٔ «معرفی مهمترین انواع بازاریابی + مثال» را مطالعه کنید که ما روشهای رایج را برای شما دستهبندی و بررسی کردهایم.
این بود آموزش بازاریابی ما! آیا الان با بازاریابی آشنا شدهاید؟ بله. آیا این آشنایی کافی است؟ خیر! بیایید ببینیم داستان از چه قرار است ?
بهترین راه برای یادگیری بازاریابی چیست؟
دنیای بازاریابی خیلی بزرگ است و با یک مقاله نمیتوان به همۀ گوشههای آن سر زد. باید یادگیری مداوم را در دستور کار خود قرار دهید و از روشهای مختلف کمک بگیرید. بیایید چند روش را با هم بررسی کنیم.
روش اول: مطالعه
کتابخواندن روشی مطمئن و قدیمی برای یادگیری هر چیزی است. کتابهای متنوع و زیادی هم در این حوزه نوشته شده است که پس از مطالعۀ آنها دانش عمیقی دربارۀ بازاریابی پیدا خواهید کرد؛ برای مثال میتوان به کتابهای اصول بازاریابی و نسل چهارم بازاریابی فیلیپ کاتلر اشاره کرد.
کتابهای بیشتر را در مقالۀ «۲۰ کتاب بازاریابی و فروش محبوب که باید بخوانید» مطالعه کنید.
روش دوم: دورههای مارکتینگ
کتاب خوب است؛ ولی نشستن پای تجربهٔ متخصصان و کارشناسان حوزهٔ بازاریابی، به شما این امکان را میدهد تا مسیر آموزش بازاریابی و یادگیری آن را بهتر و موثرتر طی کنید.
در این دورهها، معمولاً پروژههای عملی ارائه میشود تا بتوانید دانش خود را در عمل محک بزنید. از طرفی، شرکت در دوره، امکان شبکهسازی را فراهم میکند.
میتوانید با شرکت در دورههای طولانی و تخصصی کل بازاریابی را از ریشه یاد بگیرید یا یکی از زیرشاخهها مثل بازاریابی محتوایی را انتخاب کنید و در آن سرآمد شوید.
دورههای رایگان و غیر رایگان زیادی به زبان فارسی و انگلیسی وجود دارد؛ ولی پیشنهاد ما این است که برای شروع، دورههای رایگان را امتحان کنید و سپس وقتی متوجه شدید به کدام بخش بیشتر علاقه دارید، یک دورهٔ تخصصی بخرید.
اگر به دیجیتال مارکتینگ علاقهمند باشید، دورههای رایگان آن را در مقالۀ «معرفی ۴ دوره رایگان دیجیتال مارکتینگ با مدرک معتبر» به شما معرفی کردهایم.
روش سوم: یادگیری عملی
با خواندن صدها کتاب و دیدن دهها دورۀ آموزشی هم نمیتوانید با اطمینان بگویید بازاریابی را بلدید. به شما توصیه میکنیم هر میزان دانشی که دارید، بردارید و در عمل از آن استفاده کنید؛ چگونه؟
۲ پیشنهاد داریم:
یک اینکه میتوانید یک کسبوکار کوچک شخصی – مثلاً سایت فروشگاهی – راه بیندازید و چیزهایی را که بلدید، اجرا کنید.
برای مثال، برای سایت خود کمپینهای تبلیغات کلیکی اجرا کنید، در شبکههای اجتماعی بازاریابی کنید یا پستهای بلاگ بنویسید.
راه دوم هم این است که به سراغ کارآموزی بروید که هم چیزهای جدید یاد بگیرید و هم آموختههای خودتان را امتحان و اجرا کنید.
اگر در شرکت معتبر و خوبی هم کارآموزی کنید، احتمال اینکه پس از آن، خیلی راحت استخدام شوید، زیاد خواهد بود.
روش چهارم: از محتواهای رایگان اینترنت استفاده کنید
هزاران ساعت ویدئوی آموزشی، شاید میلیونها پست بلاگ و… بهرایگان در اینترنت وجود دارد. کافی است با روشهای جستوجو آشنا باشید و به سراغ منابع معتبر برای آموزش بازاریابی بروید!
فقط لازم است پشتکار داشته باشید و بهطور مداوم یادگیری را ادامه دهید و همان قدر کار را جدی بگیرید که اگر کلاس آموزش بازاریابی ثبتنام کرده بودید، جدی میگرفتید.
برای نمونه، ما در بلاگ یکتانت، برای زیرشاخههای مختلف بازاریابی، مقاله تولید کردهایم که به برخی در همین مقاله اشاره کردیم.
اگر تگهای موضوعی مختلف را دنبال کنید، میتوانید به تمام مقالههای آن تگ دسترسی داشته باشید.
مثلاً در صفحهٔ «آموزش اصول بازاریابی»، دربارۀ دانش بازاریابی صحبت کردهایم و خلاصۀ چند کتاب مهم بازاریابی را هم در آن داریم. در «آموزش سئو، از مبتدی تا پیشرفته»، تمام مواد لازم برای یادگیری سئو را گفتهایم.
همچنین در «بازاریابی برای کسبوکارها» ایدهها و روشهای متنوعی برای بازاریابی و تبلیغات کسبوکارهای مختلف مثل سالن زیبایی، بانکها، گلفروشیها و… را توضیح دادهایم و مثال زدهایم.
نقشۀ راه آموزش دیجیتال مارکتینگ در سایت یکتانت را هم در صفحۀ «آموزش جامع دیجیتال مارکتینگ» پیدا میکنید.
بازاریابی راهی برای رسیدن به سودآورترین بازار است!
ما بازاریابی میکنیم تا بهجای تولید یک محصول و پرتابکردن آن وسط بازاری که هیچ شناختی از آن نداریم، سراغ بازاری برویم که از محصول ما استقبال میکند و بیشترین سود را میآورد.
در این مقاله، خیلی خلاصه و کاربردی به شما گفتیم باید چه کنید؛ ولی پیشنهاد میکنیم حتماً منابع تکمیلی را برای تسلط بیشتر به این موضوع مطالعه کنید.
خوشحال میشویم نظر شما را بخوانیم ? همچنین مشکلات و دغدغههای خودتان را با ما در بخش نظرات در میان بگذارید تا با هم دربارهٔ راهحلهای رفع آنها صحبت کنیم.
با تشکر از شما بابت این نوشته این مقاله به زبان ساده که بر خلاف کتابهای رایج که به فرمت آکادمیک و گنگ و پیچیده تهیه شدند . آرزوی موفقیت دارم براتون
خیلی خوشحالیم اینو میشنویم آقای محسنی 🙂
ممنون از شما که به ما فیدبک میدین 🍀